WOLNY IRAN MUSI BYĆ

Cholernie ważna publikacja. Powinna trafić do przeciętnego widza, który zasiada, by śledzić światowe doniesienia w „Wydarzeniach” na Polsacie, „Faktach” w TVN czy „19.30” w TVP1. Oto bowiem na tacy odbiorca tych programów dostaje podane o co w Iranie chodzi. Gdyby to przeczytał, stwierdziłby: „Iran… Co za pojebany kraj”. I nie byłoby to nieuzasadnione stwierdzenie. Ta publikacja to antologia „Kobieta. Życie. Wolność” pod redakcją samej Marjane Satrapi.

Nie byłoby pewnie tego wydawnictwa, gdyby nie zdarzenia z 16 września 2022 roku. Za to, że – zdaniem tzw. policji obyczajowej – miała źle nałożony na włosy hidżab pobita na śmierć zostaje Masha Jina Amini. Jej śmierć staje się zalążkiem, by Iranki i Irańczycy przejrzeli na oczy i stworzyli rewolucję określaną „Kobieta. Życie. Wolność”. Staje się też przyczynkiem do tego, by Marjane Satrapi („Persepolis”, „Wyszywanki”, „Kurczak ze śliwkami”) wróciła do komiksu i by zaprosiła do współpracy nad publikacją zatytułowaną właśnie „Kobieta. Życie. Wolność” grono autorek i autorów związanych z Iranem bezpośrednio, bądź emocjonalnie. Efektem jest encyklopedia poświęcona współczesnemu Iranowi. Choć bez odwołań do przeszłości mówienie o współczesnym Iranie nie jest możliwe.

Całość dzieli się na trzy zasadnicze rozdziały: „Wydarzenia”, „Trochę historii”, „Żelazny reżim… Społeczeństwo, które się nie poddaje”. Pierwszy z nich poświęcony jest współczesności. Dowiadujemy się z niego kim w ogóle była Masha Jina Amini. Czytamy o ideach przyświecających rewolucji Kobieta. Życie. Wolność, o jej swoistym hymnie, solidarności jakiej kobiety doświadczały ze strony mężczyzn. To też rozdział, gdzie poruszane są kwestie represji wobec kobiet, które zrywały publicznie hidżaby, obcinały włosy oraz wobec mężczyzn, którzy wyrażali solidarność z nimi.

Dalej mamy opowieści o zakładaniu swoistych masek nawet w gronie najbliższych. O systemie, jaki zbudował Ajatollah Ali Chamenei. O Korpusie Strażników Rewolucji Islamskiej, cenzurze, wiecznym strachu i życiu pod presją. W końcu mamy rozdział o irańskiej diasporze rozsianej po świecie, codziennej walce z krajem, który jest więzieniem czy o konkretnych osobach – ofiarach reżimu. Całość to swoiste FAQ na temat Iranu.

Satrapi do projektu – obok twórców z Iranu – zaprosiła takich artystów jak znani i u nas np. Catel („Kiki z Montparnasse”, „Olimpia de Gorges”), Pascal Rabate („Ibicus”), Paco Roca („Dom”, „Zmarszczki” czy „Koleje losu”), Lewis Trondheim („Donżon”, „Ralph Azham”), Winshluss („Pinokio”). W publikację „Kobieta. Życie. Wolność” zaangażowali się także politolog Farid Vahid, specjalista od świata arabskiego Jean-Pierre Perrin oraz historyk Abbas Milani. Rozmowę o przyszłości Iranu, jaką prowadzą wraz Satrapi zilustrował Joann Sfar („Klezmezy”).

Rzecz dobrze zrobiona. W dodatku na czasie, pokazująca krople, które drążą reżimową, irańską skałę. Chwała, że ukazuje się po polsku.