Oto historia Marty Washington. Potężna epopeja napisana przez Franka Millera, a rozrysowana – na blisko sześciuset stronach – przez Dave’a Gibbonsa.

Tom pierwszy dzieła „Marta Washington. Jej życie i czasy, wiek XXI” - tom niebieski - zajmuje praktycznie w całości cykl „Dajcie mi wolność”. Cała historia zaczyna się 11 marca 1995 roku, kiedy to jesteśmy świadkami narodzin czarnoskórej dziewczynki. Rok później ginie jej ojciec, który nie godzi się na życie z zamkniętym getcie dla ubogich. Dzielnicy Green pełnej ciemnych zakamarków i zakapiorów. W tym samym czasie w fotelu głowy Stanów Zjednoczonych zasiada prezydent Rexall. Po raz pierwszy. Sytuacja powtarza się też i w 2001 roku. Dlaczego jest to ważny fakt? To właśnie Rexall pokazywany jest jako ten, który jest sprawcą światowego złą – konfliktów z Apaczami, wycinki lasów deszczowych w Amazonii i właśnie podziałów społecznych. Dlatego też z wielkimi nadziejami witany jest nowy prezydent Nissen, zajmujący miejsce poprzednika po zamachu na jego życie. Człowiek, który za swoje pierwsze decyzje – traktat kończący spór z Apaczami oraz decyzję o zalesieniu doliny Amazonki - otrzymuje pokojowego Nobla. Czy to czegoś nie przypomina?

Wróćmy do Marthy. W wieku piętnastu lat wstępuje do sił PAX. To jedyny sposób, by wymazać przeszłość. A dziewczyna ma co wymazywać. Zabójstwo i późniejszy pobyt w psychiatryku no i złe pochodzenie – dzielnicę Green. Niejako w zamian trafia do Ameryki Południowej, leci w kosmos wreszcie wpada w niewolę u Apaczów. I znów ląduje w psychiatryku, skąd – po odarciu ze wspomnień – ma wyjść jako posłuszna rządzącym Margaret Snowden. Z tym, że za sznurki pociąga teraz ogarnięty rządzą władzy pułkownik Moretti Stanford gotowy wprowadzić na terenie swojego kraju nawet stan wyjątkowy prowadzący do powolnego rozpadu państwa. I nikt nie wie jak potoczyłyby się dalsze losy Stanów Zjednoczonych, gdyby nie Martha i cudownie ocalały… mózg prezydenta Rexalla, który – obudowany nowym cyberciałem powraca w 2012 roku na urząd prezydenta!

Można rzec, że tym ostatnim panowie Miller i Gibbons nieco przegięli. Choć z drugiej strony… Ich komiks jest przecież ostrym komentarzem amerykańskiej rzeczywistości. Jedno z państw po rozpadzie Stanów - Republika Lone Star - to kraina produkująca wołowinę na hamburgery do sieciowych knajp. Pozostawiona sama sobie Floryda próbuje wejść w komitywę z… Kubą! Wschodnie Wybrzeże zaś ogłasza się Kapitalistyczną Dyktaturą. Bo gdzie, jak nie na Wschodzie zabudowanym drapaczami chmur, najlepiej widać kapitalizm? Autorzy nawiązują też do telewizyjnych stacji serwujących całą dobę dzienniki - każdy z rozdziałów zaczyna się telegraficznym skrótem poprzedniego w stylu przeglądu najważniejszych wiadomości. Do tego pojawiają się całe plansze wzorowane na gazetach. Panowie wrzucają też w akcję pikantne smaczki z całego (wszech)świata – jak seksafera w Watykanie, próby zamachu na prezydenta, pojawiający się homoseksualiści-neofaszyści, próba inpeachmentu… W drugiej z opowieści, która weszła w pierwszy tom „Marthy…” nawiązują też do klasyki amerykańskiego komiksu – Kapitana Ameryki. W jednej z nowelek składających się na historię „Wszystkiego najlepszego, Marto Washington” wzorowany na nim bohater ma uratować Stany przez faszystami.

Drugi z tomów - czerwony - ma już nieco inny charakter. O ile pierwszy można określić mianem fikcji politycznej, tak ten jest już historią spod znaku science fiction. Zaczyna się w roku 2014 od… wysłania 19-letniej Marty na front. W historii „Marta Washington idzie na wojnę” dziewczyna staje naprzeciw armii stworzonej przez Republikę Lone Star. Tą, która na południowym-zachodzie Stanów tworzy pastwiska, gdzie hodowane jest bydło na hamburgery. Powietrzno-lądowa operacja „Wielki Błękit” przeprowadzana przez siły PAX ma być jedną z prób ponownego zjednoczenia Stanów. Ale nie wszystko idzie tak, jak chciałby Biały Dom. Niemal na każdym kroku pojawiają się jakieś kłopoty ze sprzętem. Psuje się dosłownie wszystko. Łącznie z umieszczoną na uwięzi satelitą „Harmony”, która ma być mózgiem dowodzenia. I prezydentem Rexallem, a właściwie stworzonym na jego podobieństwo robotem, wystawianym przed telewizyjne kamery. Znów wybucha rewolucja, znów wybuchają zamieszki. Zaczyna się piekło. Jak wtedy, gdy Oklahoma City staje się trumną dwunastu milionów osób, które tu zamieszkiwały.

Wyjątkiem jest niezwykła piramida – swego rodzaju raj, miejsce, gdzie bez flag, bez nazwy, ale z wolnością w sercu grupka „zdrajców”, którzy dali sobie spokój ze zniszczonymi Stanami i próbują stworzyć nowy, lepszy świat. Na gruzach zepsutego poprzednika. Nie trzeba chyba dodawać, że w gronie tym znalazła się również i nasza Martha. Ta, która od początku chce, by „dać jej wolność”…

Jeszcze bardziej kosmiczne są dwie kolejne opowieści: „Marta Washington: Kosmiczny rozbitek” oraz „Marta Washington ratuje świat”. Pierwsza z nich to króciak z innym z bohaterów uniwersum Dark Horse (to właśnie ten edytor drukował w oryginale komiks Millera i Gibbonsa) – robotem Big Guy’em (znanym również w Polsce z albumu „Big Guy i Rusty Robochłopiec). Druga opowiada o walce Marty z programem komputerowym Wenus, który wyrwał się spod kontroli i – uznając się za boga - zaczyna przejmować kontrolę nad umysłami ludzi. I jest to już klasyczna opowieść science fiction z gigantycznymi promami kosmicznymi, zabójczą asteroidą Juggernaut, misją na Jowisza, zagubioną w czasie i przestrzeni prehistoryczną krainą oraz tajemniczą postacią – Nitobe. Finałowa historia „Marta Washington umiera” to domknięcie historii bohaterki. Obrazek z ostatnich chwil jej życia w setne urodziny, dokładnie 11 marca 2095 roku. „Babunia” Martha pokazana jest jako swego rodzaju kapłanka, matka grupki rewolucjonistów, którzy wciąż walczą o upragnioną wolność…

Album - jego poszczególne części powstawały między 1990 a 2006 rokiem - uzupełnia szkicownik. Na blisko czterdziestu stronach Dave Gibbons prezentuje pierwotne wersje niektórych plansz, wstępną okładkę do „Marty Washington idzie na wojnę” oraz poszczególnych zeszytów składających się na opowieść „Dajcie mi wolność”. Są również studia postaci, storyboardy, nawet projekt papierowej torby na komiksy przygotowanej z myślą o jednym z amerykańskich sklepów. Nie brakuje również biogramów Millera, Gibbonsa oraz współpracujących z nimi przy sadze Angusa McKie i Robina Smitha.

Monumentalne dzieło dwóch mistrzów współczesnego komiksu amerykańskiego w wersji polskiej ukazało się rozbite na dwa tomy. Frank Miller tak mówi o wykreowanej przez sobie dziewczynie: „Cały świat sprzysiągł się przeciw Tobie. Byłaś czarna, byłaś kobietą i urodziłaś się w nędzy. Ale żadna z tych rzeczy nigdy Cię nie powstrzymywała. Aż po dziś dzień jesteś najbardziej heroicznym z bohaterów, jakich miałem zaszczyt kiedykolwiek opisywać”. A przecież Miller ma na swoim koncie mroczną serię Sin City, scenariusze do Batmana, Daredevila czy Elektry. Cóż czyni, że to Martha jest tą najważniejszą? Może to, że nie jest superheroską w trykocie? Że do końca walczy i jest wierna swoim ideałom?