Choć to komiks biograficzny, to skupia się właściwie na jednej tylko sytuacji z życia bohatera: jego działalności w KL Auschwitz. Okres ten obejmuje trzy lata i autor podzielił go w powieści graficznej na trzy nierówne czasowo rozdziały: „95 dni do świąt Bożego Narodzenia”, „272 dni do lata” i „580 dni do poniedziałku wielkanocnego 1943 roku”. Nie skupiamy się tu jednak na obrazie okrucieństw nazistów. Skupiamy się na budowaniu przez Pileckiego sieci konspiracyjnej w obozach. Miała obejmować ona wszystkie komanda i działać w niewiedzy o sobie nawzajem. Było to podyktowane ewentualnym bezpieczeństwem całego projektu – złapanie jednej grupy nie powodowało wydania pozostałych jej członków.

Celem całej operacji było zdobycie dowodów zbrodni Niemieckich popełnianych w obozach zagłady, na zewnątrz zwanych obozami pracy. Na zachodzie, a czasem i w Polsce, mało kto wierzył, że może tu dochodzić do ludobójstwa, czystek etnicznych czy wynaturzonych eksperymentów medycznych.

Dzięki pracy wywiadowczej Pileckiego i przesyłanym raportom, do dziś niektórych nie odnaleziono, można było choćby zarysować sytuację panującą w miejscach kaźni. Po pomyślnym założeniu sieci ruchu oporu Pilecki miał czekać na znak od Polskiego Państwa Podziemnego i ruszyć z powstaniem. Komiks kończy się brawurową ucieczką i pospiesznym dopowiedzeniem dalszych, dość tragicznych losów tego bohaterskiego żołnierza.

RAPORT Z AUSCHWITZ

Od posłowia Isabelle Davion - wykładowczyni paryskiej Sorbony - proponuję zacząć lekturę komiksu "Raport W.". W szkicu "O Raporcie Pileckiego" przybliża sylwetkę rotmistrza (1901-1948), sposób budowania przez niego siatki, która mogłaby "pociągnąć" obozowe powstanie oraz działalność już powojenną, skierowaną przeciw władzy ludowej. Tekst ten pozwala też lepiej "wejść "w komiks stworzony przez Gaetana Nocq.

Komiks opiera się na faktach oraz na "Raporcie PIleckiego" - tekście, w którym opisał on m.in. swą działalność konspiracyjną na terenie hitlerowskiego obozu Auschwitz. Witold Pilecki dostał się tam pod fałszywym nazwiskiem. Jako Tomasz Serafiński otrzymał obozowy numer 4859 oraz pasiak z naszytym czerwonym trójkątem oznaczającym "politycznego". Przez 947 dni - od września 1940 do kwietnia 1943 - budował w Auschwitz siatkę, która byłaby gotowa poderwać więźniów do powstania, wspieranego z zewnatrz przez struktury polskiego państwa podziemnego.

Gaetan Nocq montuje komiks z krótkich scen - dotyczących poszczególnych zdarzeń - tworzących jednocześnie narracyjny ciąg. Zaczyna od transposrtu do Auschwitz. Później pokazuje sceny z obozowego życia. Prezentuje miejsca - jak obozowe budynki, stolarnia, szpital, budowa obozu Birkenau - i zdarzenia. Pokazuje obozową strukturę, gdzie obok nazistów są kapo. Ale też pokazuje ludzi, którzy w nieludzkim miejscu próbują założyć siatkę konspiracyjną. Siatkę, która rządzi się własnymi prawami, która przekazuje na zewnątrz, do żołnierzy podziemia, swoje meldunki i czeka na rozkazy. Tylko, że rozkaz o rozpoczeciu powstania nie nadchodzi. Po prawie 950 dniach Pilecki - gdy czuje, że do rozpracowania siatki jest coraz blizej - ucieka z Auschwitz.

Sceny z obozu przeplecione są retrospekcjami z życia Pileckiego - to m.in. zsyłka, jakiej doświadczył jego dziadek po powstaniu styczniowym, dzieciństwo w Karelii czy migawki związane z rodziną. Są próbą zdefiniowania bohatera, pokazania skąd wziąż się jego charakter. Ale w komiksie Gaetana Nocq jawi się nam Pilecki jako postać tragiczna. Wrzucony w środek Auschwitz wraz z kompanami czeka na sygnał do zrywu. Romantyczny duch Polaka chwytającego za szabelkę zostaje tu zestawiony z brakiem decyzyjności tych, którzy tę decyzję podjąć powinni. Rotmistrz Pilecki - dziś niestety przywłaszczony przez środowiska skrajnej prawicy - zostaje pokazany nie "na klęczkach", ale przez pryzmat straconej pozycji, na jakiej się znalazł.

Jednocześnie Gaetan Nocq w fenomenalny sposób rozegrał ten album graficznie. To komiks "naszkicowany". Namalowany przy użyciu zimnych barw. Sceny na dużych kadrach dodatkowo często pokazywane są przez mgłę. To też kadry, z których zionie pustka i chłód. Podkreśla to tylko beznadzieję sytuacji, tragedię losu tych, którzy do Auschwitz trafili.

A pamietajmy, że to dopiero początek zagłady - akcja "Raportu W." dzieje się jeszcze przed uruchomieniem na dobre masowej eksterminacji dokonanej na narodzie żydowskim. Pisane przez Pileckiego raporty są innym rodzajem dokumentów niż świadectwa Jana Karskiego. Ale to już materiał na inny album komiksowy.

Andrzej Kłopotowski