DOM ŚMIESZNY. DOM STRASZNY

"Tragikomiks rodzinny" z podtytułu to najkrótsze i najlepsze podsumowanie albumu "Fun Home" Alison Bechdel. Albumu, w którym ona - lesbijka - rozprawia się z mitem ojca - geja. Albumu, który stał się jednym z wydarzeń na światowym rynku komiksowym w XXI wieku.

Stare domy często skrywają sekrety. Dom rodzinny Alison Bechdel również nie jest ich pozbawiony. Choć na pozór mieszka w nim zwykła rodzina. Ojciec, matka, dzieci. Niby kochająca się rodzina. A jednak rodzina dysfunkcyjna. Tu każdy - choć wszyscy mieszkają razem - zdaje się funkcjonować we własnym świecie. Pan Bechdel żyje w świecie bibelotów i książek. W domu, który ciągle wymaga jakichś poprawek, uzupełnień, dodatków. Pani Bechdel gra rolę wiernej Penelopy przesiadując w domu z nieobecnym - w przenośni, a często i dosłownie - mężem. Alison z kolei wyłamuje się ze schematu rodziny, w której wszystko trzeba zagrać. Wszystko trzeba odegrać tak, jak chciałby tego ojciec. "On Biedermeier, ja bauhaus" - określa Alison jego i siebie.

Dodać można on gej, ona lesbijka... "Fun Home" obnaża mit ojca - prawdziwego faceta. W rodzinie Bechdel ojciec ma swoje tajemnice, których żona się domyśla, ale nie neguje. Przyjmuje postawę cichego obserwatora przyzwalającego na wyczyny męża. Na jego wyskoki z facetami, jego próbę życia niczym XIX-wieczny arystokrata w powojennej Ameryce. W komiksie Bechdel widzimy obalanie mitu rodziny jako instytucji, w której można znaleźć oparcie, miłość i budować zaufanie. Ale widzimy też walkę jednostki o swoje prawa. O swoje potrzeby.

Bechdel swoją opowieść buduje na kilku poziomach, kilku płaszczyznach. Pierwszą jest czas teraźniejszy. W fabułę wplata też wątki z przeszłości rodziny, zasłyszane od ojca lub matki czy zapamiętane z pobytu w domu. Do tego dochodzą jeszcze sny i zapiski z pamiętnika prowadzonego od najmłodszych lat. I jeszcze jedna ważna płaszczyzna. Literatura. Z półek w ręce Alison czy jej ojca trafiają więc F.Scott Fitzgerald, Marcel Proust, James Joyce, William Faulkner, Virginia Woolf czy Anais Nin. I cała masa książek poświęconych homoseksualizmowi.

Na komiksowych planszach z jednej strony widzimy rozpad. Z drugiej budowanie własnej tożsamości. Rozpad dotyczy rodziny. Budowanie - Alison, która powoli odkrywa swą prawdziwą seksualność. Seksualność, której nie zamierza ukrywać. Tylko, że coming out Alison zbiega się ze śmiercią ojca. Nie wiadomo, czy było to samobojstwo, czy też rzeczywiście ojciec ginie przypadkowo pod kołami ciężarówki, gdy przechodzi przez drogę. Paradoksalnie - co zauważa sama autorka - kłamstwa ojca kończą się w momencie gdy ona zaczyna mówić otwartym tekstem o sobie.

"Każdy powinien eksperymentować. To zdrowe" - słyszy Alison od ojca, gdy odkrywa przed nim karty. Chwilę później śmierć zbiera swoje żniwo. I - paradoksalnie - śmierć nastaje w chwili, gdy córka i ojciec zaczynają rozmawiać też o seksualności. I nie wiadomo jak potoczyłyby się ich rozmowy, gdyby los z nich nie zakpił.

"Fun Home" nie jest komiksem łatwym w odbiorze. Jest przesycony sekretami, odwołaniami do literatury, trudnymi rozmowami i samodzielnymi odkryciami. Jest w końcu szczery do bólu. A dzięki temu prawdziwy i... Po prostu wielki. 

Andrzej Kłopotowski

P.S. O fenomenie "Fun Home" i sukcesie jaki odniósł również na polskim rynku komiksowym niech świadczy fakt, że właśnie ukazało się IV wydanie tego albumu. Razem z nim na półki wrócił też tom "Jesteś moją matką?" oraz premierowy komiks Bechdel "Sekret nadludzkiej siły". Więcej o nich - przy najbliższych okazjach.