KASPRZAK HISTORYCZNIE

Jedenaście komiksów złożyło się na tom "Wielkie wyprawy". To druga już antologia, w której prezentowane są dokonania Zbigniewa Kasprzaka.

Pierwszą był tom "Bogowie z gwiazdozbioru Aquariusa" z roku 2020. W niej znalazły się prace Zbigniewa Kasprzaka spod znaku science fiction. Z kolei "Wielkie wyprawy" to zbiór prac spod znaku szerokorozumianej historii. I o ile w pierwszej antologii mieliśmy pokazane prace z lat 80. XX wieku, tak w drugiej rozrzut czasowy jest większy. Najstarsza z prac ukazała się w roku 1982. Najnowsza - w 2018. Mamy więc i sentrymentalne, PRL-owskie ramotki, jak i prace zupełnie współczesne. A między nimi dwa ważne komiksy stworzone już na Zachodzie.

Wśród sentymentalnych prac wyróznić trzeba "Wielkie wyprawy", które dały tytuł antologii. To łącznie trzy komiksy do scenariuszy Stefana Weinfelda. Na "tapetę" wzięci zostali Krzysztof Kolumb (wiadomo, być musi), Ferdynand Magellan i James Cook. Na planszach spróbowano opowiedzieć ich próby czy to odkrywania nowych lądów, czy poszukiwania dróg morskich. W tomie są też zebrane krótkie szorciaki drukowane w magazynie "Arsenał Polski". To "Sobiescy w Krakowie" oraz "Srebrna tabakiera" do scenariuszy Zofii Bieniarz. Zarówno kolorowe komiksy o odkrywcach, jak i czarno-białe fabułki osadzone w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej czy króla Jana III charakteryzują się "gęstymi", pełnymi szczegółów planszami o swobodnej budowie, gdzie poszczególne kadry nie są równo "wydzielonymi" ramkami, ale często przeplatają sie ze sobą, tworząc całostronicowe kompozycje. Kasprzak bowiem lubił eksperymentować z graficzną warstwą komiksów (mieliśmy na to dowody już w "Bogach..."). Choć fabularnie - po latach - nie sposób nie dostrzec mielizm fabularnych tych komiksów. Z lat 80. pochodzą jeszcze "Łzy Bałtyku". To komiks najstarszy, który graficznie odbiega od wspomnianych wyżej prac.

Na drugim biegunie plasują się komiksy najnowsze. Są one znane tym miłośnikom twórczości Zbigniewa Kasprzaka, którzy śledzą nie tylko albumy, ale też periodyki i wydawnictwa okolicznościowe. W "Przekroju" drukowane były "Uniesienia" - króciak o rodzącej się wolności, która zaczęła się powstaniem Solidarności, a jej zwieńczeniem były pierwsze, wolne wybory. W antologii jest też "Kamień" pokazany po raz pierwszy w ramach łódzkiego projektu "City Stories". Jest to więc też komiks łódzki, w którym pokrótce pokazano historię miasta włókniarzy. Dostajemy również komiks "Pierwsza lekcja" stworzony z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości do antologii "100 na 100". Ciekawostką jest, że scenariusze "Kamienia" i "Pierwszej lekcji" napisał Tomasz Kołodziejczak, który od lat odpowiada za komiksy w wydawnictwie Egmont.

Ale najmocniejszą częścią antologii są prace tworzone przez Kasprzaka na rynek frankofoński. To dyptyk "Podróżnicy" ze scenariuszem Brana McLeoda oraz album "Spadająca gwiazda", od którego scenariusz napisali Martse Charles i Jean-Francois Charles. Pierwszy z nich to komiks, którym Kasprzak pokazał na zachodzie, że jest w stanie rysować inne rzeczy niż "Yans". To komiks o traperach, osadzony w kanadyjskich pustkowiach. I z pozostawioną furtką, by stworzyć jego ciąg dalszy, który do dziś jednak nie nastąpił. Drugi - komiksografia Marylin Monroe. To też komiks, w którym Kasprzak po raz pierwszy zastosował tzw. kolor bezpośredni, dzięki czemu nie mamy tu czarnej kreski. Kto nie widział - powinien zobaczyć.

Na koniec musi być jeszcze parę słów o okładce. Ja rozumiem, że Zbigniew Kasprzak dostał wolną rękę. Rozumiem, że chciał nawiązać do poprzedniej pracy, jaka znalazła się na okładce zbioru "Bogowie z gwiazdozbioru Aquariusa". Już wtedy przegiął jednak z elementami graficznymi. Ale to, co mamy na froncie "Wielkich wypraw" przechodzi ludzkie pojęcie. Słowem - szkoda, że ktoś w wydawnictwie nie zastosował modernistycznej dewizy, że "mniej znaczy więcej"...

Mimo tego miło, że Egmont poszedł za ciosem i po "Bogach..." wypuścił na rynek "Wielkie wyprawy". Antologie te na pewno mają wartość sentymentalną. Czy dobrym pomysłem było rozbicie tematyczne komiksów? Na dwoje babka wróżyła. Z jednej strony dostajemy bardziej spójne wydawnictwa. Z drugiej ułożenie komiksów chronologicznie dałoby jeszcze lepszy ogląd tego, jaką drogę artystyczną przeszedł przez cztery dekady Zbigniew Kasprzak.

Andrzej Kłopotowski